1960 Askeri Darbesi: Nijerya'nın Kurtuluşundan Önceki Siyasi Çalkantı

Nijerya tarihi, zengin kültürel mirasa ve bağımsızlık mücadelesine tanıklık etmiştir. Bu topraklar, yüzyıllardır farklı krallıkların, imparatorlukların ve kültürlerin bir araya geldiği, eşsiz bir mozaik gibi durmaktadır. Ancak bağımsızlığın kazanılmasının ardından Nijerya, iç siyasi mücadelelerle ve toplumsal çalkantılarla karşı karşıya kalmıştır. Bu zorlu süreçte, ülkenin geleceği belirleyici birçok olay yaşanmıştır. Bugün odak noktamız, 1960 yılındaki askeri darbe olacaktır.

Bu olay, Nijerya’nın bağımsızlık mücadelesinin ardından yaşanan siyasi istikrarsızlığın bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Darbe, General Johnson Aguiyi-Ironsi liderliğinde gerçekleşti ve ilk Cumhurbaşkanı Nnamdi Azikiwe ile Başbakan Sir Abubakar Tafawa Balewa’nın görevlerinden alınmasına yol açmıştır.

Darbenin Arka Planı:

Nijerya, 1 Ekim 1960’ta İngiltere’den bağımsızlık kazanmıştı. Ancak bağımsızlığın ardından ülkede derin bölünmeler yaşanmaya başlamıştı. Kuzey ve Güney bölgeleri arasındaki ekonomik ve sosyal farklılıklar, siyasi arenada gerilimleri artırıyordu.

Ekonomik büyüme hızla devam ederken, eşitsizlik sorunu da beraberinde geliyordu. Güney Nijerya’nın petrol kaynakları üzerine sahip olduğu zenginlik, kuzey bölgelerinin hissettiği yoksunlukla birleşerek siyasi istikrarsızlığın temelini oluşturuyordu.

Siyasi partilerin de bölgesel çıkarlarını ön plana koyması, ülke genelinde bir uzlaşının sağlanmasını zorlaştırıyordu. Bu kaotik ortamda, askeri müdahale fikri bazı çevrelerde kabul görmeye başladı.

Darbe ve Sonuçları:

15 Ocak 1966 sabahı, General Aguiyi-Ironsi liderliğindeki bir grup asker Lagos’taki devlet binalarına saldırdı. Cumhurbaşkanı Azikiwe ve Başbakan Balewa tutuklandı ve daha sonra öldürüldükleri bildirildi. Darbe sırasında birçok siyasi figür de hayatını kaybetti.

Darbenin ardından General Ironsi, geçici hükümet başkanlığına getirildi. Ancak bu yeni rejime, ülkenin dört bir yanından gelen tepkiler sertti. Kuzey bölgeleri darbenin Güney’deki Igbolar tarafından gerçekleştirildiği düşüncesiyle büyük öfkeye kapıldı.

Bu öfke, daha sonra Nijerya İç Savaşı’na yol açacak olan etnik ve dini çatışmaların temelini oluşturdu. 1967’de Biafra Cumhuriyeti’nin ilan edilmesi, ülkeyi derin bir krizin içine itti.

1960 Askeri Darbesi’nin İzleri:

1960 askeri darbesi, Nijerya tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri olarak kabul edilir. Bu olay, ülkenin siyasi ve sosyal yapısına derin etkilerde bulundu.

• Siyasi İstikrarsızlık: Darbe, Nijerya’da uzun süreli bir siyasi istikrar döneminin başlamasını engelledi. Ardından yaşanan iç savaş ve askeri rejimler, ülkenin gelişimini önemli ölçüde yavaşlattı.

• Etnik Çatışmalar: Darbe, farklı etnik gruplar arasındaki gerilimleri körükledi ve Nijerya İç Savaşı’na yol açtı. Bu savaş, yüz binlerce insanın ölümüne ve milyonların yerinden edilmesine neden oldu.

• Askeri Yönetimin Güçlenmesi: Darbe, Nijerya’da askeri yönetimlerin güçlenme döneminin başlangıcı oldu. Ülke, 1999 yılına kadar ara sıra askeri darbelere maruz kaldı.

Günümüzde Değerlendirme:

1960 askeri darbesi, bugün hala Nijerya’da tartışılan bir konudur. Bazı tarihçiler, darbenin ülkenin gelişmesine engel olan bir etken olduğunu savunurken, bazıları da o dönemdeki siyasi istikrarsızlığın üstesinden gelmek için gerekli bir müdahale olduğunu iddia eder.

Ancak bu olay, Nijerya’nın zorlu geçmişinin ve hala çözülmesi gereken sorunların bir yansıması olarak kabul edilir. Ülkenin geleceği, farklı etnik ve dini gruplar arasındaki uzlaşma ve demokrasiyi güçlendirme çabalarına bağlıdır.

Ek Bilgiler

Olay	Tarih
Nijerya’nın Bağımsızlığı	1 Ekim 1960
1960 Askeri Darbesi	15 Ocak 1966
Nijerya İç Savaşı	1967-1970

Sonuç

1960 askeri darbesi, Nijerya tarihinin en önemli ve tartışmalı olaylarından biridir. Bu olay, ülkenin siyasi ve sosyal yapısını derinden etkilemiş ve bugün hala Nijeryalılar için bir ders niteliği taşımaktadır.